
Başlıklar
TEPKİMELERDE ISI DEĞİŞİMİ
*Bu bölümde tepkimelerde ısı değişimi, endotermik ve ekzotermik tepkimelerde ısı konusu ele alınır. Isı yönünden bu iki tür tepkime sınıfına örnekler verilir. Entalpi kavramı açıklanır.
ENDOTERMİK TEPKİMELER
Dışarıdan ısı alarak gerçekleşen tepkimelere endotermik tepkime denir.
Alınan ısı tepkime üzerinde;
- Girenler tarafına ısı ifadesi yazılabilir
- Ok üzerine tepkime sıcaklığı yazılabilir
- Ok üzerine Δ (delta) işareti yazılabilir

ENDOTERMİK TEPKİME TÜRLERİ
Düzensizliğin arttığı tepkimeler
Erime: H2O(k) + Enerji → 2H2O(s)
Buharlaşma: C2H5OH(s) + Enerji → C2H5OH(g)
Süblimleşme: I2(k) + Enerji → I2(g)
Çoğu katının suda çözünmesi
NaCl(k) + Enerji → Na+(suda) + Cl–(suda)
C11H22O11(k) + Enerji → C11H22O11(k)
İyonlaşma (iyonlaşma enerjisi)
Mg(g) + Enerji → Mg+(g) + e–
Analiz (ayrışma) tepkimeleri
2H2O(s) + Enerji → 2H2 (g) + O2 (g) (Elektroliz)
CaCO3(k) + Enerji → CaO(k) + CO2(g)
Bağın kırılması (atomlaşma)
H2(g) + Enerji → 2H•(g)
Azotun yanma tepkimesi
N2(g) + 2O2(g) + Enerji → 2NO2(g)
EKZOTERMİK TEPKİMELER
Gerçekleştiği sırada dışarı ısı veren tepkimelere ekzotermik tepkime denir.
Isı ifadesi tepkime üzerinde ürünler tarafına yazılır.
X + Y → Z + T + ısı
4Fe + 3O2 2Fe2O3 + Enerji

EKZOTERMİK TEPKİME TÜRLERİ
Düzensiz yapıdan daha düzenli yapıya geçiş
Donma: H2O(s) → 2H2O(k) + Enerji
Yoğuşma: C2H5OH(g) → C2H5OH(s) + Enerji
Kırağılaşma: I2(g) → I2(k) + Enerji
Gazların ve bazı katıların suda çözünmesi
O2(g) + H2O → O2(suda) + Enerji
NaOH(k) + H2O → NaOH(suda) + Enerji
Anyon oluşumu (elektron ilgisi)
F(g) + e– → F–(g) + e–
Sentez (birleşme) tepkimeleri
2N2(g) + 3H2(g) → 2NH (g) + Enerji
Bağ oluşumu
2Cl(g) → Cl2(g) + Enerji
Yanma tepkimeleri
CH4(g) + 2O2(g) → CO2(g) + H2O(g) + Enerji
Asit-baz (nötrleşme) tepkimeleri
NaOH(suda) + HCl(suda) → NaCl(suda) + H2O(s) + Enerji
ENTALPİ
Bir maddeye ait taneciklerin kinetik ve potansiyel enerjisi vardır. Bu enerjilerin toplamına maddenin iç enerjisi denir.
Taneciklerin kinetik enerjisi:
- Titreşim,
- Öteleme,
- Dönme vb hareketlerinden ileri gelir.
Taneciklerin potansiyel enerjisi:
- Taneciklerin birbiriyle etkileşmesinden meydana gelir.

Entalpi birimi kj/mol ya da kkal/mol cinsinden hesaplanır.
Bir tepkimedeki entalpi değişimi:
- Maddelerin fiziksel haline,
- Ortamın basınç ve sıcaklığına,
- Madde miktarına bağlıdır.
Entalpi izlenen yola ve katalizöre bağlı değildir.
Bir tepkimenin entalpi değeri doğrudan ölçülemez. Ancak tepkimenin entalpi değişimi (ΔH) değeri ölçülebilir.
ΔH = Ürünlerin entalpi toplamı – girenlerin entalpi toplamı
ΔH = ΣHürünler – ΣHgirenler
Endotermik tepkimelerde:
Ürünlerin toplam entalpisi girenlerden büyüktür. ΔH sıfırdan büyük ve işareti pozitiftir.
Hürünler > Hgirenler ΔH>0 ΔH işareti pozitif (+)
Ekzotermik tepkimelerde:
Girenlerin toplam entalpisi ürünlerden büyüktür. ΔH sıfırdan küçük ve işareti negatiftir.
Hgirenler > Hürünler ΔH<0 ΔH işareti negatif (-)
Örnek-1
Endüstride metandan hidrojen gazı eldesi aşağıdaki tepkime ile sağlanmaktadır.
CH4(g) + 2O2(g) → CO2(g) + H2O(g) + Enerji
Tepkimede ürünlerin entalpileri toplamı -99 kj olduğunda göre girenlerin entalpileri toplamı kaçtır?
ÇÖZÜM:
ΔH = ΣHürünler – ΣHgirenler
210 = -99 – ΣHgirenler
ΣHgirenler = -309 kj
Örnek-2
Sönmemiş kireç su ile tepkimeye girerek kireç kaymağını oluşturur. Tepkime denklemi aşağıdaki gibidir.
CaO(k) + H2O(s) → Ca(OH)2(k)
Tepkimede girenlerin entalpileri toplamı -920,8 kj, kireç kaymağının entalpisi ise -985,2 kj olduğuna göre tepkimenin entalpisi kaçtır? Tepkimenin endotermik ya da ekzotermik oluşunu belirtiniz.
ÇÖZÜM:
ΔH = ΣHürünler – ΣHgirenler
ΔH = -985,2- (-920,8)
ΔH = -64,4kj ΔH <0 olduğundan tepkime ekzotermiktir.